Op 11 februari tekenden 25 deelnemers, van 17 verschillende organisaties, present voor de 2e workshop van het Fair ICT Flanders-leertraject. Deze workshop ‘Duurzaan aankopen van ICT hardware’,  ging dieper in op de mogelijkheden binnen een aankoopproces om werk te maken van Faire & circulair ICT. De workshop werd georganiseerd in samenwerking met HIVA KULeuven. Het bleek een uitdagende maar boeiende zoektocht.

Saartje Boutsen  (Sustenuto – MVO Vlaanderen) ging van start met een inleidende presentatie rond duurzaam aankopen, toegepast op de uitdagingen binnen de ICT-toeleveringsketen. Duurzaam aankopen draait volgens haar, rond het inkoopproces op een maatschappelijk verantwoorde wijze in te richten en te laten aansluiten bij een duurzaamheidsstrategie binnen de organisatie.

Ondanks de complexiteit van de ICT toeleveringsketens, wees ze ons direct op de enorme hefboom die zowel publieke als private aankopers in handen hebben. Aan de hand van 8 stappen, gidste ze ons door het thema.

Ze stipte, onder andere, het belang van draagvlak creëren aan, het formuleren van de werkelijke behoeftes en het transparant krijgen van de toeleveringsketen (en die transparantie ook te vragen van uw leveranciers!)…. Als aankoper kan men gedragscodes voor leveranciers opstellen en duurzaamheidsgaranties in de procedures verankeren. Ook de mogelijkheden van monitoringssystemen en ecolabels kwamen aan bod. Elke stap werd geïllustreerd met tools die toepasbaar zijn bij de aankoop van ICT hardware. De toetsstenen met begeleidende vragen, gaven de deelnemers een goede inschatting over hoe ver men gevorderd is binnen de eigen organisatie.

Na de presentatie van Saartje zoomde Leen Van der Meeren (VVSG) dieper in op de stappen binnen het aankoopproces van ICT. Gezien het (ambitieuze) opzet van Fair ICT Flanders stonden we zowel stil bij sociale/faire als circulair aspecten. De huidige overheidsopdrachtenwet van 2016 biedt, in tegenstelling tot de vorige regelgeving, heel wat opties om werk te maken van duurzaamheid. Hoewel de uiteenzetting vertrekt vanuit het kader van een publieke aankoopproces, konden al snel de parallelen gevonden worden met een aankoopproces in de private sector.

Zijn Faire werkomstandigheden en ICT te verenigen?

Zoals reeds meermaals aangegeven is er binnen de ICT toeleveringsketens een hoog risico op schendingen van fundamentele arbeidsnormen en mensenrechten bij de toeleveranciers.

Een streven naar Faire ICT blijkt binnen het publiek aankoopproces vooral vertaald te kunnen worden in uitvoeringsvoorwaarden en ethische clausules en eventueel via gunningscriteria. Er zijn verschillende mogelijken die variëren van een generieke ethische clausule (oa geillustreerd via een goed voorbeeld van KuLeuven) tot een uitgebreide due diligence aanpak. Een ethisch clausule blijkt een goed startpunt te zijn, maar een volledige due diligence aanpak gaat nog een stapje verder. Gezien de grote uitdaging steeds zit in de opvolging en controle van deze richtlijnen, kan het raadzaam zijn om zich hierbij te laten bijstaan door een externe partner zoals Electronics Watch. Ook private bedrijven kunnen via ‘supplier codes’ en een ‘Due Diligence aanpak’ eisen stellen aan hun leveranciers. Cruciaal lijkt de continue dialoog met de (potentiële) leveranciers.

De transitie naar meer circulaire ICT

Het productdesign van de meeste electronica is uiterst problematisch. Ze zijn moeilijk herstelbaar en de levensduur is (te) kort. Toch zijn er heel wat opties om de transitie naar meer circulaire ICT aan te jagen via het aankoopbeleid.

Binnen overheidsopdrachten kan er rond circulariteit gewerkt worden doorheen de verschillende fasen van de opdracht (behoeftebepaling, selectiecriteria, technische specificaties, gunningscriteria, uitvoeringsvoorwaarden, …)  Hoewel ‘circulariteit’ an sich, niet vermeld wordt in de wetgeving overheidsopdrachten. Duurzaamheid daarentegen is expliciet verweven in de wetgeving.

De verschillende stappen werden tijdens de presentatie in detail overlopen: van het definiëren van de selectiecriteria tot de uitvoeringsvoorwaarden. Ook  voor private bedrijven zijn er heel wat handvaten die gehanteerd kunnen worden. Zo kunnen de ‘life cycle costs’ in rekening gebracht worden, of kunnen er keurmerken of ‘eigen’ criteria rond oa. de herstelbaarheid van toestellen toegevoegd worden. De voor –en nadelen van circulaire aankoopmodellen zoals leasing werden ook kort besproken.

Leden van het ‘Werkgroepje Universiteiten’ – “Werken aan Faire ICT stopt niet bij het uitschrijven van een clausule binnen een bestek. De opvolging van de gestelde eisen en de sociale objectivering van criteria is uiterst belangrijk. Dit is misschien wel de grootste uitdaging…”

Daarna gingen, bedrijven, steden/gemeenten en universiteiten tijdens een groepsodracht, in dialoog met elkaar. Goede voorbeelden, vragen en ervaringen werden vlot gedeeld.

Deze workshop gaf een aantal antwoorden, maar het creëerde ook weer nieuwe vragen. Het is één waardevolle stap naar een faire en circulaire ICT toeleveringsketen….