Wegwijzers richting duurzamere ICT in Vlaanderen

Laura Blanco Martinez | Algemeen | , ,

De afgelopen jaren is er in Vlaanderen heel wat pionierswerk verricht op vlak van duurzame ICT. Als overheden zelf het goede voorbeeld geven en een kader creëren voor ICT-aankopers, dan kunnen ze van circulaire economie en maatschappelijk verantwoord ondernemen de norm maken. Hier lees je onze beleidsaanbevelingen om dat waar te maken.

Onhoudbare berg e-waste

“Milieu-impact van ICT groter dan gedacht: productie weegt zwaarst door”, zo titelde Knack enkele weken geleden. ICT is niet meer uit ons leven weg te denken, maar we staan zelden stil bij de grote impact op mens en milieu van al die laptops en smartphones. Zo gaat de ontginning van grondstoffen voor ICT (zoals lithium en de “conflictmineralen” goud, tin, tantaal en wolfraam) vaak gepaard met mensenrechtenschendingen en ecologische destructie wereldwijd.

ICT is vandaag ook verantwoordelijk voor ongeveer 3,7% van de mondiale CO2-uitstoot, evenveel als die van de luchtvaart. Tussen de 60 en 85% van de ecologische impact en de CO2-uitstoot komt voort uit de productiefase. Op slechts enkele decennia tijd werd een enorme en nog steeds groeiende markt gecreëerd van producten met een korte levensduur, die door hun design slechts beperkt gerecycleerd kunnen worden, met als gevolg een enorme berg e-waste.

Het huidige model, met een grootschalige verspilling van grondstoffen, stuit vroeg of laat op harde grenzen. We zullen zowel onze overconsumptie van ICT moeten aanpakken, als een markt moeten creëren voor écht duurzame producten. In de toekomst zullen we ICT-toestellen kopen die gemaakt zijn om veel langer gebruikt te worden, die makkelijk hersteld en geüpgraded kunnen worden. Na een eerste leven worden de toestellen als refurbished opnieuw verkocht, waardoor ze weer als nieuw functioneren. Ook zullen alle toestellen op de markt zo ontworpen zijn dat alle kritieke grondstoffen makkelijk gerecycleerd kunnen worden. Dat is vooralsnog een utopie in de geglobaliseerde ICT-markt van vandaag. Ter illustratie: het marktaandeel van de fairphone bedroeg twee jaar geleden nog maar 0,00308 procent.

 Vlaanderen voorop in circulaire economie

Europa is zich van deze uitdaging bewust, en formuleerde een aantal actiepunten in het Circular Economy Action Plan en het Sustainable Products Initiative. Vlaanderen ziet zichzelf als voorloper van de circulaire economie. Door voorop te lopen in de creatie van een duurzame ICT-sector kan Vlaanderen veel toegevoegde waarde, nieuwe businessmodellen en lokale jobs creëren.

“Green Procurement” ofwel duurzame overheidsopdrachten zijn een belangrijke hefboom om markten te creëren van duurzame producten. Overheden kunnen door hun marktmacht een ondubbelzinnig signaal sturen aan leveranciers, en de meest duurzame offertes systematisch voortrekken. Samenwerking tussen aankoopdiensten over de grenzen heen kan die marktmacht bovendien vergroten: met dat doel ontstond het initiatief voor het “Circular & Fair ICT Pact”, een internationaal netwerk van ICT-aankopers. Ook de Vlaamse en federale overheden ondertekenden recent dit pact als “coordinating participant”.

Op het vlak van duurzame ICT werd de laatste jaren heel wat pionierswerk verricht in Vlaanderen: Fair ICT Flanders, een initiatief van CATAPA vzw in samenwerking met Ondernemers voor Ondernemers en Bond Beter Leefmilieu, ondersteunde en adviseerde in totaal dertig grote organisaties bij hun inspanningen om hun ICT-beleid duurzamer te maken. De verhalen van pilootorganisaties zoals KULeuven en de steden Gent en Leuven zijn hoopgevend. De vraag is nu hoe we deze ‘best practices’ opschalen.

Met de volgende beleidsaanbevelingen voor de Vlaamse overheid, maken we al een stevige sprong vooruit:

  1. Maak een ambitieuze vertaalslag van het Circular & Fair ICT Pact. Elke regio die toetreedt tot het pact als “coordinating participant”, verplicht zich ertoe om een “buyer group” op te richten, die de deelnemers toelaat om samen te leren en toegang te krijgen tot de criteria en best practices van het internationale netwerk. De Vlaamse overheid moet de gelegenheid te baat nemen om duurzame ICT definitief op de kaart te zetten. Zo kan men het pact best vertalen in becijferde doelstellingen, zoals duurzaamheidscriteria toegepast op 100% van de ICT-aankopen door organisaties die onder de Wetgeving Overheidsopdrachten vallen, tegen 2025.
  2. Maak duurzaamheidscriteria verplicht. Duurzame overheidsaankopen moeten de norm worden, en dat kan enkel wanneer overheidsinstellingen verplicht worden om een duurzaamheidsbeleid bij aankopen te voeren en dit via duidelijke criteria voor alle productgroepen. Dat gebeurt trouwens al in heel wat andere landen, zoals in Nederland, Italië en Noorwegen. Naast criteria rond ‘due diligence’ (uitsluiten van mensenrechtenschendingen in de toeleveringsketen) moeten ook ecologische en circulaire criteria een belangrijke parameter worden bij het toekennen van overheidsopdrachten. We bepleiten ook een aanpassing van de Wetgeving Overheidsopdrachten rond het verplicht opnemen van duurzaamheidscriteria in bestekken. Deze criteria moeten ook voldoende zwaar doorwegen in de eindbeslissing.
  3. Bouw een expertisecentrum uit om aankopers te ondersteunen. Om de expertise in duurzame overheidsaankopen verder uit te bouwen, adviseren we de Vlaamse overheid om een echt expertisecentrum uit te bouwen. Zodat aankopers de nodige ondersteuning krijgen bij het verduurzamen van hun ICT-aankoop. Een goed vergelijkingspunt is het Nederlandse “PIANOo”, een expertisecentrum waar 30 medewerkers aan de slag zijn.

We sluiten onze beleidsaanbevelingen af met een leidraad rond duurzaam ICT-beleid in de praktijk: een inspiratiebox met criteria die aankopers kunnen gebruiken bij de aankoop van ICT-toestellen, alsook basisrichtlijnen voor overheidsdiensten voor een duurzaam ICT-beleid. Daarnaast doen we voorstellen voor flankerend beleid om de circulaire economie op alle fronten te bevorderen, zoals maatregelen die de hersteleconomie bevorderen, en acties om bedrijfsleiders te sensibiliseren en te ondersteunen om circulaire businessmodellen toe te passen.

Artikel geschreven door Jeroen Fonteyn (BBL).

Wat kan jij leren van het ICT-beleid van Stad Leuven?

Laura Blanco Martinez | Algemeen | , ,

Naar aanloop van de Fair ICT Awards 2021, zet Fair ICT Flanders deelnemers in de kijker. Ter informatie, maar vooral ter inspiratie. Van kleine ondernemingen tot grote instituten. Kom te weten wat jij kan leren van bedrijven, universiteiten, ondernemingen of gemeenten die al bezig zijn met duurzame ICT.

Vandaag in de kijker: Stad Leuven

Maatregelen met impact

Stad Leuven heeft een ambitieus plan om ICT te verduurzamen. “De minst vervuilende hardware, is de hardware die je niet aankoopt,” zo stelt Dries Capelle, directeur data- en facilitair beheer van Leuven. Toch is hardware onontbeerlijk in een innovatieve overheidscontext, maar “als lokaal bestuur kan je er wel naar streven om de reeds aanwezige hardware zo lang mogelijk in dienst te houden, zodat de aankoop van nieuwe toestellen kan uitgesteld worden. De energiewinst van nieuwe, energiezuinige toestellen kan namelijk nooit de CO2-uitstoot van de productie van een nieuw toestel compenseren.”  De maatregel met de meeste impact op vlak van duurzame ict is voor Stad Leuven dan ook levensduurverlenging.

Concreet nam Stad Leuven de volgende beslissingen:

Thomas Oppens, schepen van ICT in Leuven
Thomas Oppens, schepen van ICT in Leuven

Toestellen worden in plaats van 4 jaar tot wel 5 jaar in dienst gehouden. Speciale aandacht voor levensduurverlenging gaat naar toestellen die gebruikt worden voor kantoorwerk dat weinig rekenkracht vereist.

  • Leuven richt zich intensiever op onderhoudsclausules. Dikwijls komt het voor de leverancier goedkoper uit om een nieuw toestel te voorzien dan om het oude te repareren. Dat moet anders. Daarom vraagt Stad Leuven onderhoudsclausules voor 4 jaar next day on-site, en volgen ze dit goed op.
  • Sinds de start van de coronapandemie heeft de Stad Leuven honderden refurbished laptops gekocht om via het ocmw ter beschikking te stellen aan cliënten, met het oog op e-inclusie (bijvoorbeeld kinderen die afstandsonderwijs moesten volgen). Ze voorzien ook een servicedeskmedewerker om eventuele technische problemen op te lossen.
  • Stad Leuven heeft een ethische clausule toegevoegd rond ICT. Dat betekent dat er gecontroleerd wordt of de hardware die aangekocht wordt, ook vervaardigd werd in goede omstandigheden en met respect voor het milieu. “Zo dragen we ons steentje bij om mensenrechtenschendingen in de ICT-toeleveringsketens aan te pakken en verkleinen we de ecologische impact van onze digitale werking”, licht schepen van ICT Thomas Van Oppens toe.
  • Leuven ging ook van een aankoopformule naar een huurformule. Zo kunnen ze het aantal toestellen afbouwen als de nood eraan zou afnemen, en kan de leverancier de toestellen nog een tweede leven geven.
  • Last but not least brengt de stad een heel aantal applicaties over naar de cloud, zodat ze zelf minder servers nodig hebben. Zonder te vergeten dat ‘the cloud’ ook draait op servers, maakte men de berekening dat dat grote parken zuiniger en efficiënter werken.

Verander de wereld, begin bij jezelf

Verder staat er bij Stad Leuven nog veel op de planning. De ambities op vlak van faire ICT overlappen met SDG’s en de klimaatdoelstelling van de stad, die vooropstellen de eigen werking te verduurzamen. Daarom gaat Leuven nog:

  • De serverruimte herinrichten met het oog op energiebesparing.
  • Faire computermuizen testen van de Duitse fabrikant NagerIT die transparant is over de onderdelen en materialen.
  • Oudere toestellen inzetten als reservetoestellen. Toch hoopt Stad Leuven door te kiezen voor levensduurverlenging, de uitstroom op te laten drogen.

Stad Leuven verduurzaamt, en faire ICT is daar een deel van. Onder het motto “The people who are crazy enough to think they can change the world are the ones who do” toont Leuven ambitie. Laat de andere lokale besturen maar volgen!

Artikel geschreven door Rense Verweerden.

Wat kan jij leren van het ICT-beleid van District 09?

Laura Blanco Martinez | Algemeen | , ,

Naar aanloop van de Fair ICT Awards 2021, zet Fair ICT Flanders organisaties in de kijker die aan de slag gingen met duurzame ICT. Als bron van inspiratie: van kleine ondernemingen tot grote instituten. Kom te weten wat jij kan leren van bedrijven, universiteiten, ondernemingen of gemeenten die al bezig zijn met duurzame ICT. 

Vandaag in de kijker: Stad Gent

Maatregelen om de levensduur van toestellen te verlengen

Gent is op veel vlakken een vooruitstrevende stad. Ook wat duurzame ICT betreft. District09, de opvolger van Digipolis Gent en al bijna 20 jaar de ICT-partner van Stad Gent, doet inspanningen om de levensduur van haar ICT-toestellen te verlengen. “Die focus op levensduurverlenging en circulariteit zit intussen echt ingebakken in onze reguliere werking,” aldus Bert Wauters, verantwoordelijk voor de Servicedesk en een van de trekkers van duurzame ICT bij District09. Wat is dat dan precies, zo’n duurzaam ICT-beleid? Bert legt verder uit:

  • Het begint al bij onze ICT-aankopen: we gaan voor kwaliteitsvolle toestellen, want die gaan vaak langer mee. We eisen ook minimaal 3 jaar garantie van onze leveranciers.
  • We gebruiken bedrijfstoestellen minimaal 5 jaar. Kunnen we ze daarna ergens anders hergebruiken, dan zetten we ze in als vervangtoestel of als toestel voor tijdelijke werknemers. Toestellen die we daarna zelf niet meer kunnen gebruiken, krijgen een derde leven in de klassen van het Stedelijk Onderwijs Gent.
  • ICT-toestellen die na de garantieperiode kapot gaan, herstellen we zelf. Toestellen die totaal onbruikbaar zijn geworden, demonteren we, zodat we de onderdelen kunnen recupereren om weer andere toestellen te herstellen. 
  • Kunnen we echt niets meer doen met een toestel, dan sturen we het naar Recupel, zodat die het op een correcte manier kunnen recycleren.
  • Medewerkers van Stad Gent kunnen in ons aanbod smartphones kiezen voor een Fair Phone en refurbished Iphone. Het aanbod is nog beperkt, omdat deze markt nog jong is, maar we volgen de evolutie op. Voor het Stedelijk Onderwijs kopen we ook regelmatig refurbished laptops aan.

Andere stappen voor een duurzaam ICT-beleid 

De focus op circulariteit en het verlengen van de levensduur van toestellen werpt z’n vruchten af in Gent. Door – op het eerste gezicht – kleine stappen te nemen, kan je immers vaak al een groot resultaat boeken. En het smaakt vooral naar meer. “We voelen dat het draagvlak binnen het bestuur en de organisatie sterk gegroeid is, maar er is ook een maatschappelijke urgentie om meer zorg te dragen voor het milieu en te streven naar betere arbeidsomstandigheden in de sector”, vertelt Bert. Dat verklaart meteen ook waarom ze in Gent de voorbije jaren een versnelling hoger schakelden. 

 

In 2020 besliste District09 om als pilootorganisatie in te stappen in Fair ICT Flanders. En in april van dit jaar sloten ze zich aan bij Electronics Watch, een internationale organisatie die zich inzet voor eerlijke arbeidsomstandigheden bij het ontginnings- en productieproces van ICT door in dialoog te gaan met de ICT-leveranciers en de situatie op het terrein op te volgen. Hoe dat allemaal in z’n werk gaat, zullen ze snel in de praktijk ondervinden, want er staan een aantal grote ICT-aankoopdossiers op de planning waarin ze de samenwerking met Electronics Watch zullen opnemen. 

“We zijn ambitieus, maar tegelijk ook realistisch. Want we weten dat dit geen gemakkelijke opdracht is. De productie van ICT-hardware is bijzonder complex en niet transparant.” licht Bert toe. “Het is dus een langzaam proces op lange termijn, maar wel een noodzakelijke stap. Daar waar andere acties vooral een impact hebben op het einde van de productieketen, heeft dit impact aan het begin van de productieketen.”

Wat doet stad Gent nog op het vlak van duurzame ICT? Werken aan duurzamere ICT is voor hen een continu verbeterproces waarbij ze inzetten op verschillende facetten: van energie, mobiliteit, verpakkingsafval en elektronisch afval tot de ethische en sociale aspecten bij de productie. Enkele voorbeelden: 

  • Bij de bouw van de twee nieuwe datacenters voor Stad Gent zijn de meest ecologische principes toegepast. Bij één datacenter wordt de warmte die de servers afgeven, gerecupereerd om het administratief centrum Zuid gedeeltelijk te voorzien van warm water en verwarming. 
  • Om verplaatsingen, en dus de CO2-uitstoot te beperken, lost District09 problemen zoveel mogelijk op via schermovername op afstand. Door een regiowerking op te zetten, waarbij twee kleine teams van de servicedesk op locatie bij de eindgebruikers werken, is het aantal verplaatsingen drastisch gedaald. Voor de verplaatsingen die wel nog nodig zijn, is District09 bezig om hun wagenpark zo elektrisch mogelijk te maken. 
  • In aankoopdossiers voor ICT-toestellen nemen ze een uitgebreid luik duurzame criteria op. 

Tot slot bouwen ze bij Stad Gent en District09 ook kennis en expertise op rond deze materie. Want daar is nood aan. Naast het leernetwerk van Fair ICT Flanders is District09 actief betrokken binnen het Belgisch leernetwerk voor Duurzame ICT en in een Europese werkgroep rond ethisch verantwoorde ICT. Dat geeft hen ook inspiratie en goesting om verdere stappen te zetten richting duurzame ICT.

Wil je deze organisatie aan het woord horen? Kom dan naar de conferentie van Fair ICT Flanders op 2 december. Schrijf je hier in! 

 

Rense Verweerden

Wat kan jij leren van het ICT-beleid van gemeente Laakdal?

Laura Blanco Martinez | Algemeen | , ,

Naar aanloop van de Fair ICT Awards 2021, zet Fair ICT Flanders organisaties in de kijker die aan de slag gingen met duurzame ICT. Als bron van inspiratie: van kleine ondernemingen tot grote instituten. Kom te weten wat jij kan leren van bedrijven, universiteiten, ondernemingen of gemeenten die al bezig zijn met duurzame ICT. 

Vandaag in de kijker: gemeente Laakdal

Gemeente Laakdal - Bron: Impact Days
Gemeente Laakdal – Bron: Impact Days

Gemeente Laakdal werkt aan een duurzame toekomst. Om klimaatverandering tegen te gaan, is nu actie nodig. Naast inspanningen om de CO2-uitstoot van de gemeentelijke diensten te verlagen en hernieuwbare energie efficiënt in te zetten, streeft Laakdal ook naar een zo duurzaam mogelijk ICT-beleid. Maar hoe evident is het voor een kleine organisatie zoals een gemeente om zo’n duurzame stappen te zetten?

Het antwoord: heel evident. “Het is niet omdat een gemeente minder ICT aankoopt dan een grote organisatie, dat het geen bijdrage kan leveren. Inzetten op levensduurverlenging is heel erg waardevol,” vertelt Kim van Fair ICT Flanders.

Gemeente Laakdal schaart zich dus met veel goesting achter duurzame ICT en circulair gebruik ervan. Hoe doen ze dat?

1. Door aankoop te verduurzamen

Laakdal koopt ICT-apparatuur aan bij leveranciers die toestellen verkopen die  Type1-ecolabels dragen, internationale labels  voor ICT-producten die garanties geven voor een meer milieuvriendelijke en sociaal verantwoorde productie van de toestellen.

2. Door ICT-materiaal te herbestemmen

De end-of-use-flow van ICT-apparatuur wordt flink geoptimaliseerd binnen de gemeente. “We zoeken eerst intern naar een herbestemming van het materiaal, pas daarna gaan we kijken naar buitendiensten zoals bijvoorbeeld scholen,” vertelt Jef Reynders, hoofd ICT van gemeente Laakdal. “Gebruikte smartphones worden getest op mogelijk hergebruik en bewaard voor noodgevallen of als reservetoestellen. En ICT-materiaal dat niet herbruikbaar is, wordt afgevoerd naar Out Of Use, een bedrijf dat instaat voor de recyclage van elektronisch afval van organisaties.”

Zo heeft de gemeente Laakdaal onlangs zo’n 40 laptops van de afvalberg gered en intern hergebruikt om iedereen mobiel te krijgen in functie van thuiswerken. Zodoende spaarden ze ongeveer €40.000 uit: een flink bedrag voor een lokaal bestuur van die grootte én een extra stimulans om tijd en aandacht te steken in duurzame ICT.

3. Door betrokkenheid te creëren

Via gerichte communicatie creëert Laakdal vervolgens meer betrokkenheid rond faire ICT bij medewerkers van verschillende diensten in de gemeente. Ook de inwoners van de gemeente zijn een doelgroep, want ook zij kunnen het verschil maken. Het plan ligt op tafel om inzamelacties op te zetten in de lokale dienstencentra in elk deeldorp. Inwoners van Laakdal kunnen dan vlakbij huis hun toners, inktcartridges en zelfs gsm’s inleveren. Ook ligt een samenwerking met Klimaatmakers in het verschiet. Grote plannen dus!

4. Door te blijven leren

Laakdal consulteert ook het leertraject en de toolbox van Fair ICT Flanders. Zo wordt er elke dag bijgeleerd. Ook communiceert de gemeente naar externe partijen rond de genomen maatregelen binnen dit traject. Leren en inspireren!

Wil je ook aan de slag als gemeente met duurzame aankoop en circulair gebruik van ICT? Kom naar de slotconferentie van Fair ICT Flanders op 2 december. Schrijf je hier in!

 

Artikel geschreven door Rense Verweerden.

Ook bij studenten is er veel animo om ICT te verduurzamen, van aankoop tot recyclage

Wat kan jij leren van het ICT-beleid van Universiteit Gent?

Laura Blanco Martinez | Algemeen | , ,

Naar aanloop van de Fair ICT Awards 2021, zet Fair ICT Flanders deelnemers in de kijker. Ter informatie, maar vooral ter inspiratie. Van kleine ondernemingen tot grote instituten. Kom te weten wat jij kan leren van bedrijven, universiteiten, ondernemingen of gemeenten die al bezig zijn met duurzame ICT. 

Vandaag in de kijker: Universiteit Gent. 

UGent richtte in 2019 een werkgroep op rond faire en circulaire ICT, in het kader van Transitie UGent. Met die werkgroep konden ze grote stappen zetten binnen hun ICT-beleid. Een werkgroep met studenten, professoren, ICT’ers en medewerkers zat samen en slaagde erin om duurzame ICT op de agenda te zetten. Een puik participatief project met grote impact. Want als universiteit heeft de UGent de mogelijkheid om invloed uit te oefenen op de ICT-keten. Aankoop en beleid moeten verduurzamen, maar hoe begin je precies aan zo’n transitie als grote, academische institutie? 

Een duurzaam beleid als deel van de grote strategie 

“Het is vooral een kwestie van durven springen,” stelt Martijn De Keere, beleidsmedewerker ICT aan de UGent. “Een duurzaam ICT-beleid past natuurlijk binnen de algemene strategie, maar de eerste stappen moeten wel gezet worden.” Toch is er bij de UGent ook veel draagvlak, ook onder studenten. Steeds meer studenten hechten belang aan het verduurzamen van de sector, en willen graag dat hun laptops, schermen, kabels op een eerlijke manier geproduceerd worden. Zowel sociale als milieuaspecten zijn daarbij belangrijk.

Draagvlak en durven springen dus. Maar wat zijn dan exact de doelstellingen van UGent en zijn die ook bruikbaar zijn voor kleinere instellingen? UGent heeft de volgende doelen:

  • De best beschikbare duurzaamheidscriteria en labels integreren bij nieuwe of hernieuwde overeenkomsten. 
  • Dialoog met hun ICT-leveranciers aangaan rond mensenrechten en duurzaamheid in hun keten.
  • Een maximale verlenging van de levensduur van ICT-apparatuur
  • Het materiaal in kaart brengen en recycleren in de afvalfase
  • Het personeel (en studenten) sensibiliseren en hierover communiceren

UGent focust daarbij op verschillende fases van het gebruiken van ICT, van aankoop tot recyclage. Als grote consument van ICT-hardware kan een universiteit invloed uitoefenen op andere bedrijven om de keten te verduurzamen. Dat kan natuurlijk met verschillende maatregelen. 

Tips voor duurzame ICT van de UGent 

Dit zijn stappen die de UGent ondernam. Implementeer jij ze binnenkort ook? 

  • Kies voor TCO-gecertificeerde PC’s. ‘TCO Certified’ is een internationaal label voor IT-producten en garandeert dat de productie op een milieuvriendelijke en sociaal verantwoorde wijze gebeurt. 
  • Klop als publieke aankoper aan bij Electronics Watch. Deze onafhankelijke organisatie monitort de arbeidsomstandigheden in de productiefabrieken. De grootste sterkte zit in het systeem van ‘worker-driven monitoring’, waarvoor het samenwerkt met een netwerk van lokale monitors (vaak lokale vakbonden en NGO’s). Electronics Watch gaat niet alleen in dialoog met ICT-leveranciers, ze doen ook uitgebreid onderzoek naar de werkomstandigheden in ICT-producerende landen. Zij gaan niet alleen in dialoog met ICT-leveranciers, ze doen ook uitgebreid onderzoek naar de werkomstandigheden in ICT-producerende landen.
  • Zet in op een circulair gebruik van  IT-hardware binnen de organisatie om de gebruiksduur van je toestellen te verlengen. Dit kan te gaan voor bijvoorbeeld herstel of hergebruik. Zo kan je een tweede leven geven aan toestellen via projecten in het globale Zuiden, zoals VLIR-UOS in Cuba en Ethiopië. Zijn zo’n projecten niet mogelijk voor jou? Doneer de materialen aan Close The Gap vzw voor hergebruik in allerhande ontwikkelingsprojecten. Sterk verouderde of onherstelbaar defecte toestellen worden afgevoerd via Recupel, die er waardevolle stoffen uit recupereert. 
  • Onderschat het belang van participatie niet. Het is belangrijk dat je intern draagvlak creëert, en dat je samenzit met een groep die het voortouw wil nemen die het thema op de agenda willen zetten. Je kan het interne draagvlak analyseren door na te gaan wie er meewerkt aan de doelstellingen rond faire ICT, wie de trekkers zijn, wie de betrokken diensten zijn, hoe medewerkers en andere actoren een rol kunnen spelen in het verhaal. 
  • Inventariseer nauwgezet je aangekochte toestellen. Zo kan je op een bewuste manier omgaan met de toestellen in roulatie. Het maakt het ook mogelijk om het inzamelpercentage van afgedankte toestellen op te krikken  en en meer toestellen op een gepaste manier te laten recycleren. Zo vermijd je dat toestellen vooral stof vergaren in kasten. Binnen de UGent worden er nu ook recyclagepunten ingericht, waar ook defecte en nog werkende ICT-toestellen en gsm’s kunnen ingezameld worden.
  • En verder: visie en kennis van de problematiek is belangrijk. Nog belangrijker is interne samenwerking, waarbij dialoog en wederzijdse ondersteuning centraal staan. Externe ondersteuning, bijvoorbeeld door Fair ICT Flanders, geeft vertrouwen. En ten slotte: geduld is een schone deugd. Nieuw beleid vergt tijd, maar we moeten op dezelfde nagel blijven kloppen. 
Werkgroep ICT van UGent (2019)
Werkgroep ICT van UGent (2019)

Wil je deze organisatie aan het woord horen? Kom dan naar de conferentie van Fair ICT Flanders op 2 december. Schrijf je hier in! 

 

Pilootorganisaties van CATAPA zetten zich in voor eerlijke ICT

Jacoba Dejaegher | aankoop, Oplossingen, Transparantie | , , ,

De twee Gentse pilootorganisaties van het project ‘Fair ICT Flanders’, de Universiteit van Gent en District09 sluiten zich beiden aan bij Electronics Watch, een internationale organisatie die ijvert voor betere arbeidsomstandigheden in het productieproces van elektronica.

Het project ‘Fair ICT Flanders’ getrokken door CATAPA ijvert voor een duurzaam aankoop-en verwerkingsbeleid van ICT hardware in Vlaanderen en ondersteunt daarbij onder andere de Universiteit van Gent en District09, de ICT-partner van Stad Gent. Zij zijn respectievelijk de eerste universiteit en stad in Vlaanderen die gaan samenwerken met de ngo die opkomt voor de rechten van de arbeiders in de ICT-sector.

Via het systeem ‘worken-driven monitoring’ spoort Electronics Watch problemen op die de rechten van arbeiders tijdens het productieproces in het gedrang brengen. Zo kan de organisatie oplossingen aanreiken om de werkomstandigheden van arbeiders zo optimaal mogelijk te maken. Daarnaast brengt de onafhankelijke organisatie inkopers van ICT-materiaal samen en begeleidt hen in hun zoektocht naar eerlijke elektronica.

Vaak is er een gebrek aan transparantie in het productieproces van ICT-materiaal. Zo wordt veel ICT-materiaal op een oneerlijke manier geproduceerd, dat wil zeggen dat arbeiders in die sector overuren tegen lage lonen moeten presteren in een ongezonde werkomgeving. Uit rapporten blijkt zelf sprake te zijn van moderne vormen van slavernij, ook wel bekend als ‘forced labour’. Daarnaast worden werknemers in elektronicafabrieken onbewust blootgesteld aan gevaarlijke chemische stoffen zonder bescherming. Werknemers kunnen bijgevolg geen beroep doen op vakbonden omdat die vaak (informeel) verboden zijn.

Om die redenen willen de twee pilootorganisaties, die al langer werk maken van een duurzaam aankoopbeleid, meer in dialoog treden met hun leveranciers om te weten waar hun aangekochte producten vandaan komen en onder welke omstandigheden die geproduceerd werden.

De organisaties gaan dus niet enkel voor een duurzaam aankoopbeleid dat stopt bij het toepassen van circulaire strategieën of het gebruik van labels, maar ijveren ook voor menswaardige omstandigheden tijdens het productieproces van elektronica in de ICT industrie.

KU Leuven - Winnaar Fair ICT Awards 2020

KU Leuven wint Fair ICT Awards 2020: best practices

Kim Claes | Algemeen, Oplossingen | , ,

Op 15 december nam KU Leuven de Fair ICT Award 2020 in ontvangst: een bekroning van een traject dat al in 2009 begon. Stapje voor stapje implementeert KU Leuven steeds meer duurzaamheids- en mensenrechtenaspecten in hun ICT-beleid. Sofie Pieraerd, Bram Vermeir en Jan De Baere van de dienst ICTS doen het proces uit de doeken en stellen hoge ambities voor de toekomst.

Van Hoecke nv en Universiteit Gent vielen net naast de prijzen.

KU Leuven - Winnaar Fair ICT Awards 2020

ICT duurzaam en fair aankopen

Bram Vermeir, ICT-aankoper KU Leuven: “De laatste 2 jaar hebben we grote stappen gezet om de aankoop van ons ICT-materiaal te verduurzamen, zowel op vlak van duurzaamheid als mensenrechten. Onze grootste hefboom daarin is ons Clients-dossier: de aankoop van desktop computers en laptops, goed voor zo’n 5.000 toestellen per jaar. We hebben aandacht besteed aan duurzaamheidslabels, maar ook gekeken naar de herstelmogelijkheden en de garantieperiode. Die factoren hebben mee een rol gespeeld in het beoordelen van de leveranciers. Voor kopieerapparaten en multifunctionals probeerden we hetzelfde te doen. Dat lag moeilijker: de markt is er minder rijp voor dergelijke criteria dan bij clients-apparatuur.

“De mensenrechtenclausule komt nu in alle hardwarebestekken te staan. Concreet vragen we aan leveranciers om met ons in dialoog te gaan over mensenrechten in de toeleveringsketen. Dat is de minimumvereiste”, Bram Vermeir, KU Leuven

“Ons engagement naar mensenrechten toe is het recentst. Daarin zijn we nog veel aan het bijleren. In het contract met de leverancier voor kopieermachines hebben we al een mensenrechtenclausule toegevoegd. Om die op te stellen vroegen we hulp bij HIVA, het Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving, een onderzoekseenheid van KU Leuven die verschillende trajecten heeft opgestart rond mensenrechten in de toeleveringsketens van de universiteit, waaronder een ICT-traject.

“Die clausule komt nu in alle hardwarebestekken te staan. Concreet vragen we aan leveranciers om met ons in dialoog te gaan. Dat is de minimumvereiste. We vragen ook rapportage over de mensenrechtensituatie in hun eigen toeleveringsketen, over hoe ze omgaan met obstakels en over welke acties ze nemen. Jaarlijks zitten we samen om hun actiepunten te overlopen. Ze dienen ook een contactpersoon aan te stellen die ons te woord staat. Geen verkoper, maar iemand die zelf met deze materie bezig is. Daarnaast vragen we in de clausule om transparantie rond de producten die aan KU Leuven geleverd worden, zoals de locaties van de assemblagefabrieken en de gegevens van hun eigen toeleveranciers. 

“Zelfs voor onze leveranciers is het niet altijd eenvoudig om aan al die informatie te komen: we hopen het bewustzijn zo ook bij hen te verhogen. Bovendien leren we zelf enorm veel bij over toeleveringsketens en de processen die daarmee gepaard gaan.

“Toen we ons belangrijkste contract – het Clients-dossier – laatst gunden, stond die clausule er jammer genoeg nog niet in. Pas in 2023 wordt dat contract hernomen. Dat was voor ons te lang wachten. Dus hebben we nu al aan de huidige leverancier (HP) gevraagd om met ons in dialoog te gaan. We zijn blij dat ze toestemden en we hebben tot nu toe al heel wat bijkomende transparantie verkregen over de manier waarop zij met mensenrechten omgaan. 

“We stuurden hen om te beginnen een gedetailleerde vragenlijst op rond de problematiek. Eerlijk: in het begin kregen we het typische high-level antwoord op onze vragen. Dat Ja-hoor-we-zijn-er-mee-bezig-marketingpraatje volstond voor ons niet. Tijdens onze laatste vergadering gingen we echt in gesprek met de HP-medewerkers die zelf de audits uitvoeren in de productielocaties van HP. Die auditrapporten hebben ze vrijgegeven, inclusief de bijbehorende pijnpunten. Op basis daarvan slaagden we erin veel concretere vragen stellen, en betere antwoorden te krijgen. HIVA en Electronics Watch hebben ons echt geholpen om dieper door te dringen.

“We kijken ook naar onszelf: aan de leverancier vroegen we wat wíj kunnen doen om de druk op de toeleverings-ketens te verlichten”, Bram Vermeir, KU Leuven

“Maar we kijken ook naar onszelf. Aan de leverancier vroegen we ook wat wíj kunnen doen om de druk op de toeleveringsketens te verlichten. Dat proces werkt in 2 richtingen. Die laatste vraag zijn ze bij HP duidelijk niet gewoon. Ook voor hen is het zoeken hoe ze daarmee moeten omgaan. We leren allebei van dit project, en gaan dit zeker herhalen bij andere leveranciers in de toekomst.”

ICT duurzaam en fair inzetten

Jan De Baere, diensthoofd Dienst Lokale Infrastructuur en Ondersteuning bij ICTS (KU Leuven): “Al in 2009 startten we met allerlei initiatieven om ICT op een duurzamere manier aan te pakken. De eerste vraag die we ons stelden was toen: hoe kunnen we de levensduur van onze apparatuur verlengen? Daarop dachten we een concept uit van primaire en secundaire gebruiksscenario’s.

“We hebben zo’n 6.000 pc’s in ons beheer. Die moeten standaard 4 jaar meegaan, en worden in de loop van het vijfde jaar vervangen, net zoals servers. Maar voor schermen, toetsenborden, muizen, routers, switchen en wifi-accesspoints streven we naar 8 jaar. Na 4 à 5 jaar begint voor een laptop of pc een tweede leven als kiosk-, uitleen- of labo-pc. 10% van onze hardware zit nu in zo’n tweede fase.

“10% van onze hardware zit nu in een tweede leven”, Jan De Baere, KU Leuven

“Als er zich een probleem voordoet op vlak van beveiliging, of als een apparaat bepaalde software niet meer aankan, gaat het wel vroeger uit dienst. Zelfs dan krijgt een toestel nog een tweede kans in een minder riskante context, zoals in het onderwijs of aan een studentenvereniging die een eigen server nodig heeft.

“Daarna kijken we buiten de universiteit zelf. Het KU Leuven-personeel kan afgeschreven hardware aan de restwaarde aankopen. Via Close The Gap doneren we toestellen die we niet meer kunnen verkopen. In de laatste 2 jaar tellen we zo 1.900 donaties. 75% kreeg nogmaals een extra leven, 25% werd als e-waste verwerkt. Soms kunnen we ze ook opnieuw inleveren bij de leverancier, in ruil voor een korting op een volgende bestelling. Wat echt niet meer bruikbaar is, gaat naar Renewi of Coolrec, maar dat beperken we tot het absolute minimum.

“Vanaf 2014 zijn we gestart met een traject om het print- en kopievolume van de universiteit te verminderen. De eerste stap was het afbouwen van het aantal printers. Nu beheren we een 50-tal printers. De meeste toestellen zijn aangesloten op een netwerk. Dat laat ons toe om zuinige instellingen, zoals standaard tweezijdig printen, over alle printers te synchroniseren. 

“Daarnaast maakten we de overstap naar laserprinters en installeerden we een systeem waarbij een printeropdracht pas wordt uitgevoerd als je op de printer inlogt met je personeels- of studentenkaart en je de opdracht ter plaatse vrijgeeft. Zo wordt er nooit meer per ongeluk of op een verkeerde printer uitgeprint. Deze service bieden we aan alle IT-diensten van KU Leuven aan. In totaal is deze actief op meer dan 2.500 printers. 6% van de bladzijden die naar onze printers gestuurd wordt, drukt men nooit af. Goed voor een papierbesparing van jewelste: op de 33 miljoen uitgeprinte bladzijden per jaar, sparen we 1,3 miljoen bladzijden uit.

“In bibliotheken en leercentra maakten we scannen gratis. Voor kopiëren en voor printen moet je wel betalen. Nu al zijn 5% van alle jobs scanjobs; een aantal dat jaar na jaar stijgt.

“Ook in stijgende lijn: videovergaderen en online onderwijs. Daar zit COVID-19 natuurlijk voor een stuk tussen. Een groot deel van de infrastructuur was voor corona al beschikbaar, zoals Skype voor Bedrijven voor videoconferencing en Kaltura voor lesopname en streaming. Dit aanbod breidden we uit met Microsoft Teams en Blackboard Collaborate voor online vergaderen en onderwijs, en met een eigen streamingplatform: livestream.kuleuven.be. Met vestigingen van Brugge tot Hasselt sparen we daardoor behoorlijk wat fysieke verplaatsingen uit. Tijdens corona is het gebruik geëxplodeerd: voor Skype voor Bedrijven gingen we gedurende de eerste lockdown van 2.600 vergaderingen per maand naar 31.800. In Blackboard Collaborate zien we vanaf eind september op lesdagen gemiddeld 3.500 sessies per dag met zo’n 15.000 unieke gebruikers die continu verbonden zijn. Vanaf begin november – als gevolg van code rood – steeg dit tot gemiddeld 5.000 sessies per dag voor meer dan 30.000 unieke bezoekers per dag. Op het streamingplatform verschijnen gemiddeld 3.000 simultane kijkers de hele dag lang. Dagelijks worden ook gemiddeld tussen de 60.000 en 70.000 lesopnames en kennisclips bekeken. We voorzien natuurlijk op zoveel mogelijk plaatsen ook de nodige hardware die compatibel is met al die platformen. Deze indrukwekkende transformatie naar een hybride en online universiteit is intussen bekroond met de ‘Covid-19 Project of the Year 2020′-award, uitgereikt door Data News op 2 december.

“Tot slot werken we ook hard aan onze datacenters. Tussen 2009 en 2015 zijn we van 60 – vaak niet zo efficiënte – computerzalen naar 8 zalen gegaan, verdeeld over de campus. We bouwden ook een gloednieuw centraal datacenter, met verregaande aandacht voor Green IT. De meeste winst boeken we door servervirtualisatie: we vervangen fysieke servers door virtuele servers, die we dan samen op één stuk hardware laten draaien. Van onze 2.700 servers is wel 90% virtueel.

“Energiebesparing is daarin de grootste werf. Datacenters creëren veel warmte, en moeten gekoeld worden. Maar het hoeft er niet zo fris te zijn als in de lokalen of kantoren. Doordat we werken met relatief hoge koelwatertemperaturen, voldoet passieve koeling via eenvoudige ventilatie van de buitenlucht voor het grootste deel van het jaar. Enkel in de warme zomermaanden is extra actieve koeling noodzakelijk. De koude en warme zones in het datacenter houden we bovendien strikt gescheiden, zodat koude lucht 100% ingezet wordt voor koeling van servers. De door de servers geproduceerde warmte dumpen we niet in de omgeving, we gebruiken een warmtepomp om deze restwarmte te recycleren voor de verwarming van onze kantoren.”

Hoe start je zelf met Faire ICT?

Sofie Pieraerd, hoofd Klanten- en Servicecentrum van ICTS (KU Leuven): “Voor duurzame IT-aankopen bestaan er geen magische oplossingen. Er is geen enkel certificaat of clausule waarvan je kan zeggen ‘Als ik dit in mijn bestek opneem ben ik duurzaam of fair bezig’. De bruikbaarheid van die labels en certificaten verschilt bovendien erg van product tot product. Voor laptops en desktops lukte het wel, voor printers blijkt het een stuk moeilijker. 

“Voor duurzame IT-aankopen bestaan er geen magische oplossingen. Er is geen enkel certificaat of clausule waarvan je kan zeggen ‘Als ik dit in mijn bestek opneem ben ik duurzaam of fair bezig’”, Sofie Pieraerd, KU Leuven.

“Als eerste tip zou ik meegeven dat het belangrijk is je goed voor te bereiden: informatie inwinnen, leveranciers bevragen, onderzoek doen, enz. Zo vermijd je onaangename verrassingen later in het traject. Als je blindelings certificaten gaat eisen die bijvoorbeeld niet courant zijn in een bepaald marktsegment, rij je jezelf vast. Maar je hoeft ook niet te kiezen voor labels waar alle kandidaat-leveranciers al aan voldoen: je moet kunnen differentiëren. En pas op voor greenwashing. 

“Extra moeilijkheid: de nieuwste technologieën – vaak duurzamer dan oudere technologieën – zijn op het moment van je aanbesteding soms nog niet gecertifieerd. Dan stel je die eisen best pas in de uitvoeringsfase.

“Naast een goede voorbereiding heb je ook een zekere expertise nodig. Dat is mijn tweede tip. Wanneer het over mensenrechten gaat, begeef je je namelijk op een domein dat veel breder gaat dan IT: er spelen ook wettelijke, juridische en socio-economische aspecten. Daar hebben wij als IT’ers vaak minder kaas van gegeten. Die expertise hoef je gelukkig niet per se in huis te hebben, er zijn organisaties die je daarbij kunnen helpen.

“Nog een tip: begin van onderuit. Zeker bij grote organisaties is het niet altijd eenvoudig om veranderingen in één trek door te voeren. Maar je hoeft niet te wachten op gewichtige beleidsaanpassingen: begin bij de zaken waar je zelf verantwoordelijk voor bent.

“Als vierde tip zou ik aanraden om niet in te boeten op security, bedrijfszekerheid of comfort van de gebruikers. We willen onze duurzame initiatieven op lange termijn verzekerd zien. Dat gaat moeilijk als je grote opofferingen in ruil vraagt.

“Tot slot geef ik graag mee dat je kosten best vergelijkt op de lange termijn. Als je je hardware langer wil laten meegaan, moet die eerst goed gebouwd zijn. Producten voor eindgebruikers worden vaak verlijmd, wat latere geheugen-updates of de vervanging van kapotte onderdelen uitsluit. Behuizing met schroefjes laat dat wél toe en gaat dus langer mee.

 “We blijven timmeren aan de weg die we al hebben afgelegd. Als associatie hebben we de kracht om andere entiteiten en hogescholen binnen onze structuur mee te krijgen”, Sofie Pieraerd, KU Leuven.

 “We blijven timmeren aan de weg die we al hebben afgelegd. De markt en de technologieën veranderen constant. Wat we zelf hebben geleerd, willen we graag delen met anderen. Maar we staan er evengoed voor open om input te krijgen van andere organisaties. Als Associatie KU Leuven hebben we ook de kracht om andere entiteiten en hogescholen binnen onze structuur mee te krijgen. Door samen te werken, behalen we de beste resultaten.”

Alle info over de KU Leuven-initiatieven rond duurzame IT vind je op www.kuleuven.be/icts/duurzaamheid . 

De Fair ICT Awards 2020 is een initiatief van Fair ICT Flanders (een project van CATAPA, Bond Beter Leefmilieu, Ondernemers voor Ondernemers) en Vlaanderen Circulair.

CATAPA
Bond Beter Leefmilieu